D vitamini düzeyi yüksek olanlar daha rahat soluk alıp veriyorlar

Çoğu kişi D vitamininin sadece kemik için gerekli olduğunu zanneder. Halbuki beyin, kalp, mide, pankreas, aktive T ve B lenfositler, prostat, meme, kolon, deri ve eşey bezleri gibi kemikteki mineral metabolizmesı ile doğrudan ilişkisi olmayan organlarda da D vitamini reseptörleri vardır.

Bültenimizdeki D vitamini ve hastalıklar dosyasında da belirtildiği gibi sadece kemik hastalığından (raşitizm ya da osteomalasi) korunacak kadar D vitamini almak yeterli değildir. Daha hafif D vitamini yetersizliklerinde de romatoid artrit, mültipl skleroz, depresyon, şizofreni tip I diabet, obezite, konjenital anomali, anemi, otoimmün hastalıklar, immün yetersizlik, kalp yetersizliği ve çeşitli kanserler (yirmiye yakın) çok sayıda hastalık görülmektedir.

Geçen ay (aralık 2005) ünlü solunum hastalıkları dergisi Chest’te yayınlanan bir araştırmada D vitaminin önemli bir fonksiyonu daha keşfedildi (1).  Araştırmaya göre D vitamini düzeyi düşük olanlarda akciğer fonksiyon testleri de bozuk olmakta. Bu ilginç araştırmanın sonuçlarını ve editörümüz Prof. Dr. Ahmet Aydın’ın konu hakkındaki yorumunu mutlaka okuyun.

Yaş, boy ve cinsiyet solunum fonksiyonlarını etkileyen en önemli faktörlerdir(2.3). Sigara ise akciğer fonksiyonlarını azaltan en önemli faktörlerin başında gelmektedir (4,5).

Diyetin de solunum fonksiyonlarını etkilediği bilinmektedir. Fazla meyve yiyenlerin solunum işlevlerinin az yiyenlerden daha iyi olduğu gösterilmiştir (6-9). Buna paralel olarak C vitamini, E vitamini, beta-karoten (A vitamini öncüsü) ve selenyum gibi antiosidan ve magnezyum gibi minerallerin az alınmasının akciğer işlevlerini azalttığı ve hava yolu reaktivitesini (uyarılganlığını) arttırdığı da belirtilmektedir (9-14).

D vitamini eksikliğinin de akciğer fonksiyonlarını etkilemesi mümkündür. D vitamininin en aktif formu olan 1,25-dihidroksi D vitamini solunum fonksiyonları üzerine etkileri şunlardır; matriks metalloproteinazlarını , fibroblast üremesini engelleyerek ve kollajen sentezini etkilemek ve akciğer dokusunun yeniden modellenmesini sağlamak (15, 16).

Bu nedenle bu çalışmada solunum fonksiyonları ile kandaki D vitamini düzeyi arasındaki ilişki araştırılmıştır. Veriler 1988-1994 yıları arasında ABD’de yapılan Üçüncü Ulusal Sağlık ve Beslenme sürveyans Araştırmasından (Third National Health and Nutrition Examination Survey) alınmıştır.

Araştırma yaşları 20’nin üzerinde olan 14,091 sağlıklı kişinin üzerinde yapılmıştır. Bütün deneklerin solunum fonksiyonları ile kandaki D vitamini düzeyleri ölçülmüştür. Hastalar üç gruba ayrılmışlardır;

1. 25 hidroksi D vitamini düzeyi 85.7 nmol/L’nin üzerinde olanlar
2. 25 hidroksi D vitami düzeyi 40.4 nmol/L’nin altında olanlar
3. 25 hidroksi D vitami düzeyi 40.4 nmol/L-85.7 nmol/L arasında olanlar

Solunum fonksiyonlarını ölçmek aşağıdaki iki parametre kullanılmıştır.
FEV1: (forse ekspiratuvar hacim) Bir saniyede soluk verirken çıkartılan hava hacmi.
FVC: (forse vital kapasite) Derin bir nefes ile alınan hava hacmi

Yaş, boy, vücut-kütle endeksi, cinsiyet ve sigara hikayesi gibi faktörler ayarlandıktan sonra su sonuçlara varılmıştır.

En düşük D vitamini grubu ile en yükseği arasındaki fark forse ekspiratuvar hacimde 126 mL ve forse vital kapasitede 172 mL olmuştur. Başka bir deyişle D vitamini düzeyi yüksek olanların hem soluk alma ve hem de soluk verme kapasiteleri D vitamini düzeyi düşük olanlara göre daha yüksek bulunmuştur. Aradaki fark istatistiksel açıdan ileri derecede manalıdır (p<0.0001). Yani aradaki farkın tesadüfe bağlı olma ihtimali 1:10.000’den de düşüktür.

En düşük D vitamini grubu ile en yükseği arasındaki fark

FEV1………126 ml

FVC………..172 ml

Bu çalışmanın ilginç sonuç da sigarayı bırakmış fakat D vitamini yüksek olan kişilerin solunum fonksiyonlarının hiç sigara içmemiş fakat D vitamini düzeyi düşük kişilerden daha iyi olmasıdır. Halen sigara içenlerde ise D vitamini düzeyi ne olursa olsun en düşük solunum fonksiyonları gözlenmiştir.

Sonuç olarak bu bulgular D vitamini düzeyi yüksek olan kişilerin daha rahat nefes alıp daha rahat nefes verebildiklerini göstermektedir.

Prof. Dr. Ahmet Aydın’ın yorumu

Çoğu kişi D vitamininin sadece kemik için gerekli olduğunu zanneder. Halbuki beyin, kalp, mide, pankreas, aktive T ve B lenfositler, prostat, meme, kolon, deri ve gonadlar gibi kemikteki mineral metabolizması ile doğrudan ilişkisi olmayan organlarda da D vitamini reseptörleri vardır. Bültenimizdeki D vitamini ve hastalıklar dosyasında da belirtildiği gibi sadece kemik hastalığından (raşitizm ya da osteomalazi) korunacak kadar D vitamini almak yeterli değildir. Daha hafif D vitamini yetersizliklerinde de romatoid artrit, mültipl skleroz, depresyon, şizofreni tip I diabet, obezite, konjenital anomali, anemi, otoimmün hastalıklar, immün yetersizlik, kalp yetersizliği ve çeşitli kanserler (yirmiye yakın) çok sayıda hastalık görülmektedir (17).

Yapılan araştırmalara göre bütün Dünyada olduğu gibi Türkiyede de yaygın bir D vitamini yetersizliği vardır. Özellikle kadınlardaki oranlar %80’lerin üzerine çıkmaktadır (18-24).

Bunun başlıca nedeni çarpık kentleşme, dini nedenle örtünme ve üşütme korkusuyla kapalı giysiler giyme sonucu yetersiz güneşlenmedir.

Aşağıdaki tabloda kan seviyelerine göre D vitamini yetersizliğinin dereceleri görülmektedir. Her laboratuvarın kendine ait ayrı bir değerlendirmesi olsa da gerçek yetersizliği anlamak için aşağıdaki tablo referans olarak alınmalıdır.

Tablo 1. D vitamini yetersizliğinin dereceleri (2.5nmol/L= 1ng/mL)

25 nmol/L ile 100nmol/L arasındaki değerler düşük olmasına rağmen bariz kemik hastalığına neden olmamaktadır. Bu durum mevcut tehlikenin göz ardı edilmesine neden olmaktadır. Çünkü kemik hastalığı şekilde de görüldüğü gibi buzdağının sadece görünen kısmıdır. Buz dağının görünmeyen bölümünde ise çok sayıda hastalık vardır. Bugün anlattığımız araştırma ile buna solunum yolu hastalıkları da katılmıştır.

Ne yapmalı?

Sadece rahitisten ya da osteomalasiden korunacak kadar minimal dozda D vitamini almak yetmez.

Sağlıklı olmak için optimal dozda D vitamini almak gerekmektedir. Optimal 25(OH) D vitamini düzeyleri 100 nmol/L’nin (40 ng/mL’nin) üzerindedir.Yeteri kadar güneşlenenlerde takviyeye gerek yok (Sadece eller ve yüz açık ise: günde en az 30 dakika)

Yeteri kadar güneşlenmeyenlerde 2000 İÜ/gün (D vit 3 damla: günde 15 damla) güvenli bir dozdur (Çocuklar için 1000 İÜ/gün).

Ciddi hastalığı olanlar daha sıkı takip edilmeli D vitamini düzeyi 100-250 nmol/L (40-100 ng/mL) arasında tutulmalıdır.

Kaynaklar

1. Black PN, Robert Scragg R. Relationship Between Serum 25-Hydroxyvitamin D and Pulmonary Function in the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Chest. 2005;128:3792-3798
2. Dockery, DW, Ware, JH, Ferris, BG, Jr, et al (1985) Distribution of forced expiratory volume in one second and forced vital capacity in healthy, white, adult never-smokers in six U.S cities. Am Rev Respir Dis 131,511-520
3. Ferris, BG, Jr, Stoudt, HW Correlation of anthropometry and simple tests of pulmonary function. Arch Environ Health 1971;22,672-676
4. Xu, X, Dockery, DW, Ware, JH, et al Effects of cigarette smoking on rate of loss of pulmonary function in adults: a longitudinal assessment. Am Rev Respir Dis 1992;146,1345-1348
5. Xu, X, Weiss, ST, Rijcken, B, et al Association of smoking and changes in smoking habits with rate of loss of FEV1: a new insight into gender differences. Eur Respir J 1994;7,1056-1061
6. Strachan, DP, Cox, BD, Erzinclioglu, SW, et al Ventilatory function and winter fresh fruit consumption in a random sample of British adults. Thorax 1991;46,624-629
7. Tabak, C, Smit, HA, Rasanen, L, et al Dietary factors and pulmonary function: a cross sectional study in middle aged men from three European countries. Thorax 1999;54,1021-1026
8. Kelly, Y, Sacker, A, Marmot, M Nutrition and respiratory health in adults: findings from the health survey for Scotland. Eur Respir J 20003;21,664-671
9. Gilliland, FD, Berhane, KY, Li, YF, et al Children’s lung function and antioxidant vitamin, fruit juice and vegetable intake. Am J Epidemiol 2003;158,576-584
10. Schwartz, J, Weiss, ST Dietary factors and their relation to respiratory symptoms: the Second National Health and Nutrition Examination Survey. Am J Epidemiol 1990;132,67-76
11. Schwartz, J, Weiss, ST Relationship between dietary vitamin C intake and pulmonary function in the First National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES I). Am J Clin Nutr 1994;59,110-114
12. Britton, J, Pavord, I, Richards, K, et al Dietary antioxidant vitamin intake and lung function in the general population. Am J Respir Crit Care Med 1995;151,1383-1387
13. Hu, G, Cassano, PA Antioxidant nutrients and pulmonary function: the third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III). Am J Epidemiol 2000;151,975-981
14. Britton, J, Pavord, I, Richards, K, et al Dietary magnesium, lung function, wheezing and airway hyperreactivity in a random adult population sample. Lancet 1994;344,357-362
15. Koli, K, Keski-Oja, J 1 alpha, 25-dihydroxyvitamin D3 and its analogues down-regulate cell invasion-associated proteases in cultured malignant cells. Cell Growth Differ 2000;11,221-229
16. Dobak, J, Grzybowski, J, Liu, FT, et al 1,25-dihydroxyvitamin D3 increases collagen production in dermal fibroblasts. J Dermatol Sci 1994;8,18-24
17. Holick MF.Vitamin D: A millenium perspective. J Cell Biochem. 2003 Feb 1;88(2):296-307
    Hasanoğlu A, Özalp İ, Özsoylu Ş, Anne ve kordon kanında 25-hidroksikolekalsiferol düzeyleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 1981; 24:207-222
18. Aydın A, Ilıkkan B, Haktan M, Kavunoğlu G. Doğum sırasında annelerdeki D vitamini düzeyi ve bu düzeylerin mevsimlerle ilişkisi. XXVII. Türk Pediatri Kongresi Kitabı, Ünal Ofset 1988: 53.
19. Sarıkaya S, Çam H, Aydın A, Haktan M. Annede ve erken yenidoğan dönemindeki bebeklerde kan Ca, P, Mg, PTH ve vitamin D düzeyleri. İst Çocuk Kliniği Dergisi(Pediatri Arşivi). 1992: 3-4:92-7
20. Alagöl F, Shihadeh Y, Boztepe H, Tanakol R, Yarman S, Azizlerli H, Sandalcı O. Sunlight exposure and vitamin D deficiency in Turkish Women. J Endocrinol Invest 2000;23:173-7
21. Andıran N, Yordam N, Özon A. The risk factors for Vitamin D Deficiency in Breast-fed Newborns and their mothers. Nutrition 2002;18:47-50
22. Pehlivan İ, Hatun Ş, Aydoğan M Babaoğlu K, Türker G, Gökalp AS. Maternal serum vitamin D levels in the third trimester of pregnancy. Turk J Med Sci 2002;32:237-241.
23. Guzel R, Kozanoglu E, Guler-Uysal F, Soyupak S, Sarpel T.
    Vitamin D status and bone mineral density of veiled and unveiled Turkish women. J Womens Health Gend Based Med. 2001;10(8):765-70